Dieta w IBS i IBD

Czy dietą można poprawić stan zdrowia?

Liczne badania, wskazują, że tak. W jednym z nich wykazano, że stosowanie diety ubogiej w łatwo fermentujące cukry prowadziło do istotnego złagodzenia objawów jelitowych aż u 52 proc. badanych, którzy chorowali na IBD. U pacjentów, którym włączono dietę FODMAP, odnotowano też wyższą jakość życia³. W innym, trwającym 12 tygodni badaniu 8 na 10 pacjentów w wieku od 10 do 17 lat, którzy ukończyli próbę, uzyskało remisję za sprawą diety, która wykluczała przetworzone pożywienie i cukry (z wyjątkiem miodu), nabiał i zboża⁴. Według badań nawet 2/3 pacjentów odczuwa ulgę już po pierwszych kilku tygodniach stosowania protokołu dietetycznego FODMAP. Dodatkowo duża część osób, której dieta lowFODMAP przyniosła poprawę objawów (ok. 70 proc. osób) odczuwała korzyści płynące ze zmiany diety nawet rok później⁵. Z całą pewnością warto więc skorzystać z doświadczeń innych i stosować dietę, która poprawia samopoczucie.

O co chodzi z FODMAP?

Żeby zrozumieć, dlaczego tak ważne jest wykluczenie z diety produktów FODMAP, trzeba zrozumieć, na czym polega ich działanie. FODMAP oznacza grupę węglowodanów, które przechodzą do jelita w niezmienionej formie i mogą tam działać osmotycznie. Oznacza to, że zachowują się jak gąbka, która chłonie wodę. Taka "gąbka" sprawia, że w jelitach gromadzą się płyny, a to przyspiesza motorykę i prowadzi do biegunek. W jelicie grubym FODMAP ulegają z kolei fermentacji, co prowadzi do wzmożonej produkcji gazów, które powodują wzdęcia, ból i uczucie przelewania. Mogą powodować także biegunki i zaparcia. Rezygnacja z FODMAP sprawia, że procesy te nie mają miejsca, dzięki czemu osoby z chorobami jelit czują się znacznie lepiej.

Dieta do końca życia? – 3 etapy FODMAP

Nie wyobrażasz sobie zrezygnować z węglowodanów na całe życie? Nie martw się, nie musisz. Dieta eliminująca FODMAP nie jest dietą na całe życie. Całkowitej eliminacji produktów wymaga się tylko przez ok. 6–8 tygodni. Następnie przechodzi się do drugiego etapu diety, który zakłada powolne przywracanie produktów z FODMAP i obserwację, która pomoże określić, które produkty szkodzą pacjentowi. Trzecim etapem jest personalizacja diety uwzględniająca rezygnację z produktów, które powodują dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Lekarze podkreślają, że większości pacjentów udaje się wrócić do normalnego żywienia przy wyłączeniu jedynie wybranych produktów. Przejście przez wszystkie etapy bywa trudne, dlatego też zaleca się korzystanie z pomocy dietetyka.

Co jeść, czego nie jeść?

Z diety należy wykluczyć marynowane mięsa, mięsa podawane z sosami, przetworzone mięso (np. kiełbasy, wędliny, gotowe przyprawione mięsa) i zastąpić je mięsem bez dodatków, rybami i jajkami.

Wyeliminować należy produkty zbożowe (pieczywo, makarony, płatki) zawierające pszenicę i żyto. Dopuszczalne są orkisz, owies, ryż, proso, gryka i komosa ryżowa.

Należy pamiętać o tym, że niedozwolone są też niektóre owoce – jabłko, mango, suszone owoce, brzoskwinie, nektarynki, śliwki, arbuz, gruszka. Najlepiej zastąpić je owocami takimi jak banany, winogrona, kiwi, mandarynki, pomarańcze, ananasy, grejpfruty, cytryny, jagody, truskawki. W trakcie diety eliminacyjnej nie wolno sięgać po owoce przetworzone, np. z puszki.

Ograniczenia dotyczą też warzyw, zakazane są: cebula, czosnek, szparagi, karczochy, brokuły, kalafior, patisony, brukselka, soczewica, groszek zielony, pory, buraki ćwikłowe, kapusta, grzyby, koper włoski, bakłażan. Bez przeszkód można sięgać po marchew, pomidory, ogórki, paprykę o wydłużonych strąkach, kapustę chińską, kiełki bambusa, seler, kukurydzę, sałatę, dynię, cukinię, słodkie ziemniaki, szczypior.

Rośliny strączkowe najlepiej wyeliminować, dopuszczalna jest ciecierzyca i soja.

Niewskazane są pistacje i nerkowce, można sięgać po pozostałe orzechy. Sięgając po nabiał, najlepiej wybierać ten bez laktozy i spożywać go w małych ilościach.

W okresie diety najlepiej zrezygnować z cukrów i słodzików, a jeśli trudno ci wyeliminować je całkowicie, możesz sięgać po cukier kryształ, syrop klonowy, aspartam i stewię, pamiętaj jednak o ogólnym szkodliwym wpływie cukru na organizm człowieka.

Napoje w FODMAP

Choć w ostatnich latach wiele mówi się o dobroczynnym wpływie kawy na organizm człowieka i nie ma jednoznacznych badań, które wskazywałyby na szkodliwe działanie kawy w chorobach jelit, to lekarze podkreślają, że wielu ich pacjentów wskazuje na nasilenie biegunek po jej spożyciu. Jeśli zauważasz u siebie taką zależność, zrezygnuj z kawy na czas trwania diety, zwłaszcza w jej pierwszym etapie. Podobnie mogą działać inne napoje z kofeiną i teiną, warto więc zrezygnować również z czarnej herbaty i yerba mate. Konieczna jest również rezygnacja z wszelkich przetworzonych napojów: napoi energetycznych, słodzonych napoi gazowanych i niegazowanych oraz soków. Dopuszczalne są jedynie soki świeżo wyciśnięte z owoców ubogich w FODMAP. Pamiętaj, że do gaszenia pragnienia powinna służyć przede wszystkim woda.

O czym jeszcze warto pamiętać?

Zdrowe nawyki żywieniowe, które wprowadzisz, mogą zostać z tobą na zawsze, dieta jest przecież elementem stylu życia. Skup się więc nie tylko na tym, co jesz, ale też jak jesz. Spożywaj więcej mniejszych posiłków (optymalnie 5 w ciągu dnia) i dbaj o to, aby przerwy między nimi nie przekraczały kilku godzin. Zrezygnuj z alkoholu lub ogranicz jego spożycie do minimum. Pij ok. 2,5 l wody dziennie, zwłaszcza jeśli spożywasz produkty bogate w błonnik. Jeśli suplementujesz błonnik, zwróć uwagę na to, aby był to błonnik rozpuszczalny, unikaj błonnika nierozpuszczalnego. To ważne zwłaszcza w przypadku osób, które cierpią na zaparcia. Badania wykazują, że dieta lowFODMAP jest skuteczniejsza w chorobach jelit, którym towarzyszą biegunki. Osoby z zaparciami powinny zwrócić uwagę przede wszystkim na nawodnienie i ilość błonnika w diecie oraz wprowadzić aktywność fizyczną⁶.

Co poza dietą?

Pamiętaj, że dieta uboga w FODMAP ma służyć temu, aby w jelitach nie zachodziły procesy powodujące pewne reakcje. Ma to bezpośredni związek z mikrobiotą jelitową. Tylko prawidłowy mikrobiom jelit może zapewnić im sprawne funkcjonowanie. Dlatego wszystkie osoby cierpiące na choroby jelit powinny dbać o to, aby ich jelita zasiedlały dobre bakterie. W tym celu należy stosować probiotyki, czyli żywe mikroorganizmy, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystne efekty dla organizmu. Wybierając probiotyk, trzeba zwrócić uwagę na to, ile bakterii ilu szczepów zawiera, szczepy te powinny być wymienione, a ich nazwy powinny być trójczłonowe. Wiele preparatów zawiera tylko jeden lub dwa szczepy bakterii, ale są też takie, które zawierają aż 8 szczepów i wysokie miano bakterii, dzięki czemu zapewniają szerokie spektrum i skuteczność działania. Vivomixx zawierający 450 mld jtk. (jednostek tworzących kolonie) w saszetce to probiotyk wieloszczepowy o skuteczności potwierdzonej naukowo w wielu schorzeniach układu pokarmowego m.in. IBD i IBS. To jedyny preparat na polskim rynku, który zawiera unikalną mieszaninę 8 szczepów bakterii probiotycznych – De Simone Formulation. Szczepy te zostały wybrane ze względu na ich indywidualną charakterystykę oraz synergię działania. Ich wspólne działanie daje lepsze rezultaty, których pojedyncze szczepy lub inne kombinacje szczepów nie mogą wykazać.

Dieta oparta na składnikach ubogich w FODMAP nie musi być monotonna. Wymaga przyswojenia nowych zasad komponowania posiłków. Co ważne, zupełnie nie chodzi w niej o to, aby być głodnym.

fot.: Adobe Stock

Przetworzone mięsa, kiełbasy i wędliny zastąp mięsem nieprzetworzonym, rybami i jajami. Zrezygnuj z mięs w sosach i panierkach.

fot.: Adobe Stock

Nie wszystkie owoce są dozwolone. Unikaj jabłek, gruszek, nektarynek, śliwek, mango czy arbuza. Zrezygnuj z owoców suszonych i przetworzonych.

fot.: Adobe Stock

Wśród warzyw również znajdą się produkty, których należy unikać. Zakazane są m.in. czosnek, cebula, buraki ćwikłowe, szparagi, brokuły, kalafior.

fot.: Adobe Stock

Wyeliminować należy produkty zbożowe (pieczywo, makarony, płatki) zawierające pszenicę i żyto. Dopuszczalne są orkisz, owies, ryż, proso, gryka i komosa ryżowa.

fot.: Adobe Stock

¹ https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/111607,dieta-fodmap-dieta-zalecana-w-zespole-jelita-drazliwego.

² https://www.termedia.pl/gastroenterologia/Dieta-skuteczna-w-IBD-,24664.html.

³ https://www.termedia.pl/gastroenterologia/Dieta-FODMAP-pomaga-pacjentom-z-chorobami-zapalnymi-jelit,35688.html.

⁴ https://www.termedia.pl/gastroenterologia/Dieta-FODMAP-pomaga-pacjentom-z-chorobami-zapalnymi-jelit,35688.html.

⁵ https://www.termedia.pl/gastroenterologia/Dieta-skuteczna-w-IBD-,24664.html.

⁶ https://dietetykanienazarty.pl/b/dieta-w-zespole-jelita-drazliwego-ibs.